Οι 3+1 αλλεργίες του φθινοπώρου

(Άρθρο μου δημοσιευμένο στο περιοδικό 30 Ημέρες Υγείας)

Για πολλούς, οι αλλεργίες είναι συνυφασμένες με την περίοδο της άνοιξης. Ωστόσο η αλήθεια είναι πως οι αλλεργίες υπάρχουν όλο το χρόνο – απλά διαφοροποιούνται τα αλλεργιογόνα. Είναι σύνηθες φαινόμενο πολλοί αλλεργικοί ασθενείς, ειδικά την περίοδο του φθινοπώρου, να πιστεύουν πως έχουν αρπάξει κάποιο κρυολόγημα, ενώ στην πραγματικότητα υποφέρουν από κάποια – άγνωστη σε αυτούς – αλλεργία του φθινοπώρου, όπως για παράδειγμα η αλλεργία στο φυτό parietaria (το γνωστό «περδικάκι»).

Η περίοδος του φθινοπώρου έχει βροχές, ανέμους, αλλαγές στο οικιακό περιβάλλον (κουβέρτες, μοκέτες ή χαλιά, κ.ά.), και φυσικά έξαρση κρυολογημάτων και κρουσμάτων κορωνοϊού. Όλα αυτά με κάποιον τρόπο συνδέονται ή συγχέονται με τις αλλεργίες, γι’αυτό στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε με τις συνηθέστερες μορφές φθινοπωρινής αλλεργίας, αλλά και με τη συσχέτιση της εμφάνισης αλλεργιών μετά τη νόσηση από κορωνοϊό.

Ξεκινώντας από τις αναπνευστικές αλλεργίες, ένας παράγοντας που τις πυροδοτεί την περίοδο του φθινοπώρου είναι οι εποχικές γύρεις. Αν και η κατεξοχήν εποχή ανθοφορίας είναι η άνοιξη, υπάρχουν φυτά που ανθίζουν το φθινόπωρο. Τέτοια είναι το γνωστό περδικάκι (parietaria), που ανθίζει άνοιξη και φθινόπωρο, η αρτεμησία (αψιθιά), το χρυσάνθεμο, αλλά και άλλα φυτά της ίδιας οικογένειας. Από Νοέμβριο επίσης, ανθίζει και το κυπαρίσσι.

Οι αναπνευστικές αλλεργίες εκδηλώνονται κυρίως με φτέρνισμα, δάκρυα, ρινική συμφόρηση και καταρροή, δυσκολία στην αναπνοή και άσθμα, και λοιπά συμπτώματα του αναπνευστικού. 

Συνεχίζοντας με τις αναπνευστικές αλλεργίες, τη φθινοπωρινή περίοδο παρατηρείται επίσης η αλλεργία στα ακάρεα της σκόνης. Ενδεικτικά, καταστάσεις που πυροδοτούν την αλλεργία στα ακάρεα είναι το κατέβασμα των χειμερινών ρούχων (π.χ. ειδικά τα πιο ζεστά, χνουδωτά ή μάλλινα ρούχα «μαζεύουν» περισσότερα ακάρεα), η γενική καθαριότητα του σπιτιού (π.χ. ξεσκόνισμα, καθάρισμα ντουλαπιών, αποθηκών), το στρώσιμο μοκετών ή χαλιών, το κατέβασμα των πρώτων κουβερτών, και άλλες.

Κλείνοντας με τα αλλεργιογόνα των αναπνευστικών αλλεργιών, θα ήθελα να αναφέρω την αλλεργία στους μύκητες της υγρασίας. Αρχικά, το φθινόπωρο ξεκινούν οι πρώτες βροχές, οπότε κατά συνέπεια έχουμε αυξημένη υγρασία στο περιβάλλον, ενώ επίσης παρουσιάζεται και αύξηση των μυκήτων εντός και εκτός οικίας (π.χ. η μυρωδιά που έχει το χώμα μετά τη βροχή, συνήθως αποδίδεται στους μύκητες του εδάφους). Ειδικά όσον αφορά τους μύκητες του σπιτιού, μη ξεχνάμε ότι τώρα που αρχίζει και δροσίζει ο καιρός, κλείνουμε τα σπίτια μας, βάζουμε τα χαλιά μας, και ίσως αργότερα ανάψουμε και τα καλοριφέρ – δημιουργούμε λοιπόν το καταλληλότερο περιβάλλον για την ανάπτυξη ακάρεων οικιακής σκόνης και μυκήτων εσωτερικού χώρου, δεδομένης και της υγρασίας που έχουμε στο σπίτι.

Προς εφησυχασμό των αλλεργικών ασθενών, η διάγνωση των αναπνευστικών αλλεργιών είναι εύκολη από τους ειδικούς Αλλεργιολόγους μέσω της λήψης οικογενειακού ιστορικού, αλλεργικών τεστ και αντίστοιχων εξετάσεων αίματος, ενώ επίσης υπάρχει η δυνατότητα θεραπείας με ειδική ενέσιμη ή υπογλώσσια αγωγή.

Τέλος, ειδικά το φθινόπωρο, δεν είναι λίγοι οι ασθενείς που αναρωτιούνται εάν τα συμπτώματα που παρουσιάζουν οφείλονται σε κρυολόγημα, σε κορωνοϊό, ή σε κάποια αλλεργία.

Αρχικώς, καλό θα ήταν να διαχωρίσουμε τα συμπτώματα. Τα συμπτώματα της αναπνευστικής αλλεργίας είναι κυρίως βήχας, συνάχι, φτέρνισμα, και αρκετές φορές δυσκολία στην αναπνοή. Οι αλλεργίες δεν συνοδεύονται από πυρετό (εκτός από τις περιπτώσεις όπου έχουμε επιπλοκή ρινίτιδας, η οποία οδηγεί σε ωτίτιδα ή ιγμορίτιδα), ενώ επίσης τείνουν να επαναλαμβάνονται, ειδικά στα άτομα με οικογενειακό ιστορικό. Ο κορωνοϊός από την άλλη, εκδηλώνεται με πυρετό, βήχα, δύσπνοια, αιφνίδια εκδήλωση ανοσμίας και αγευσίας ή δυσγευσίας, αρθραλγίες, μυαλγίες, και ενίοτε ρινική καταρροή. Σε γενικές γραμμές, η αδικαιολόγητη κατατονία και η εμφάνιση πυρετού θα πρέπει να μας βάλουν σε υποψίες για κορωνοϊό ή κρυολόγημα, οπότε σε αυτές τις περιπτώσεις ένα διαγνωστικό covid test είναι η λύση.

Αυτό που προβληματίζει ωστόσο, και αφορά κυρίως τους επιβεβαιωμένα νοσήσαντες από κορωνοϊό, είναι η εμφάνιση δερματικών συμπτωμάτων, τα οποία συχνά οι ασθενείς αντιλαμβάνονται ως αλλεργία, και όχι ως αποτέλεσμα της νόσησης. Μετά τις καλοκαιρινές διακοπές, το άνοιγμα των σχολείων, την επιστροφή στη δουλειά, και τη συνάθροιση σε κλειστούς χώρους, είναι φυσικό να υπάρξει αύξηση κρουσμάτων κορωνοϊού, και συνεπώς αύξηση των δερματικών παθήσεων που απορρέουν από τη νόσηση.

Σύμφωνα με έρευνες, ένας στους δώδεκα, έως και ένας στους πέντε ασθενείς με λοίμωξη από SARS-CoV-2 θα εκδηλώσει συμπτώματα από το δέρμα. Τέτοια συμπτώματα είναι η κνίδωση, το ξηρό και αφυδατωμένο δέρμα που μοιάζει με αυτό του εκζέματος (κυρίως στο λαιμό και στο πρόσθιο τμήμα του θώρακα σε σημεία που εκτίθενται στο ηλιακό φως), η ξηρότητα των χειλιών, και τα «δάκτυλα covid» (ερυθροϊώδη εξανθήματα που μοιάζουν με χιονίστρες, και εντοπίζονται στα πέλματα και δάχτυλα των ποδιών και χεριών – συχνά προκαλούν φαγούρα και είναι επώδυνα). Τα δερματικά αυτά συμπτώματα μπορεί να διαρκέσουν από τη νόσηση μέχρι και πολύ μετά το πέρας του μεταδοτικού σταδίου, ενώ επίσης δεν είναι λίγες οι φορές που κάποιο δερματικό σύμπτωμα εμφανίζεται πολλές εβδομάδες μετά την έναρξη της λοίμωξης (long-covid syndrome). Τέτοια δερματικά συμπτώματα εμφανίζουν και οι ασυμπτωματικοί ασθενείς, ωστόσο καθώς πρόκειται για έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο ιο, στο μέλλον θα υπάρξουν λεπτομερέστερες καταγραφές και τεκμηριώσεις για τα τωρινά δεδομένα.

Σε κάθε περίπτωση, ειδικά όσον αφορά τα δερματικά συμπτώματα, εάν το covid test δε δώσει την απάντηση, καλό θα ήταν να γίνει ένας πλήρης έλεγχος αλλεργιών σε διάφορα αλλεργιογόνα (αεροαλλεργιογόνα, καλλυντικά, κλπ.), ούτως ώστε να βρεθεί το αίτιο πυροδότησης. Γνωρίζοντας την αιτία, και λαμβάνοντας την κατάλληλη συμπτωματική ή θεραπευτική αγωγή, ο αλλεργικός (ή μη) ασθενής θα μπορέσει να βελτιώσει την καθημερινότητά του, αποφεύγοντας τα περιττά άγχη, ειδικά εν όψει πανδημίας.